XIX. mendearen amaieran, Bizkaia Industria Iraultzan murgilduta zegoen, eta biztanleria galdu zuen lan-istripu larri eta ugaritan. Umezurtz eta etorkizun profesionalik gabe geratzen ziren nesken beharrei erantzuteko, Sotera de la Mier andreak, Portugaleteko industria-ondasun handienetako baten oinordekoak, Nuestra Señora del Carmen Ikastetxea sortu zuen. Hala ere, las Hermanas Carmelitas de la Caridad zuzenduko zuten zentroa erre egin zen.

Sotera de la Mier andreak aurrera jarraitu zuen bere ideiarekin eta 1891ko abuztuaren 12an ikastetxe berria sortu zuen. Lehen mojak Portugaletera iritsi ziren, eraikin zaharretik geratutako hamasei umezurtzez arduratzera. Hasiera batean Sestaora joan ziren arren, hurrengo urtean Portugaletera itzuli ziren zentroa berriro irekitzeko. Ikastetxe berria 1894ko uztailaren 16an amaitu zen erabat, eta Patronatua legez eratuta geratu zen, Sotera de la Mier andrea buru zela. Honek, ondorengorik ez zuenez, hasieratik xedatu zuen hil zenean Patronatua Txapa familiara pasatzea, garai hartan Sotera andrearen ekonomiaz arduratzen zen familiara, eta obraren zaindari gisa Santa Maria parrokoa eta gotzaina geratu ziren.

1935ean, instrukzio-eskaria zela eta, Villa Carmen izeneko txalet batera joan zen ahizpa-talde bat. Abaro kalean zegoen, eta umeei eskolak emateko alokatu zuten. Ez dakigu noiz amaitzen den jarduera hori, baina gerra hastean itxi zela pentsa dezakegu.

Gerra zibila hastearekin batera, agintariek ahizpak Azetako eskola uztera behartu zituzten. Eskola hori milizianoen umezurtz bihurtu zen, eta milizianoen eta italiarren kuartel, Portugaleten okupatu zutenean.

Gerra amaitu ondoren, 1937ko abuztuaren 17an itzuli ziren ahizpak, baina gerraren eta bonbardaketen ondorioz, egoera latz batean dago ikastetxea. Genoveva de Arisqueta andreak, Chapa alarguna zena, Victor Chávarri kaleko 14. zenbakian dagoen etxea lagako die ahizpei. Baina irakaskuntzarako nahikoa ez zenez, 1937ko azaroaren 15ean, Genoveva andreak Chapa Jauregia(gaur egungo zentroa) utzi zien.

Obren ondoren, ahizpak eta ikasleak eskolara itzuliko dira, eta jauregia izango da haurtzaindegi-eskola. 40ko hamarkadan Portugaleteko Kristoren Plazan Txapa Etxea erosteko aukera sortu zen, 1955ean gauzatu zena, eta 60ko hamarkadan Santa Ana komunitatea sortu zen eraikin horretan, Azeta auzoko Karmengo Komunitatetik bereizita. 70eko hamarkadaren hasieran jauregi zaharra eraitsi zen, gaur egungo eraikina Santa Ana Ikastetxea izendatzeko. Bertan haur eta oinarrizko hezkuntza ematen da, eta Nuestra Señora del Carmen Ikastetxearen esku uzten da goi-mailako prestakuntza.

1972an, udalerriak gero eta presio demografiko handiagoa zuenez, ikastetxe berri bat ireki zen Buenavista auzoan, San Juan izenekoa, eta Karmengo Ikastetxeko ahizpak bertaratu ziren. Urte batzuk geroago, ahizpa komunitate txiki bat auzoan biziko da misioaren errealitatearekin bizitzeko. Esperientzia horrek eragin nabarmena izango du auzoko ahizpen eta bizilagunen belaunaldi oso batengan. 1992ko urrian ikastetxeak ateak itxi zituen, nahiz eta ahizpen presentziak auzoan jarraitu.

Era berean, Trantsizioaren ondorengo aldaketa izugarriak zirela eta, ahizpek bizi-esperientzia berri bat ireki zuten komunitate batekin, Santa Ana Ikastetxearen eraikinean egon arren, komunitate horrekiko independentea zena. Kongregazioa herriko pastoral beharretara ireki zen eta, 1981eko urrian itxi zen arren, oso esperientzia aberasgarria izan zen auzotar askorentzat.

1997an, Karmengo eta Santa Anako ikastetxeek bat egin zuten Nuestra Señora del Carmen Ikastetxeaizenarekin, eta bi eraikinak mantendu egin ziren. 2010ean bi komunitate izateari utzi eta Kristoren Plazako eraikinean elkartzen dira.

2012ko irailean, Azeta auzoko Karmengo Ikastetxe zaharrak jarduera izateari utzi zion, inauguratu eta 120 urtera. Irakaskuntza guztia Kristoren Plazako egungo eraikinera lekualdatzen da, bertan hezkuntza-maila guztiak baitaude. Ehun urteko eraikina, azkenik, 2018ko azaroan itzuli zen fundaziora.

Gaur egun, Santa Anaren Karitateko Ahizpen kongregazioak Portugaleten 125 urte baino gehiago daramanean, berrasmatzen jarraitzen dugu, seglarren laguntzarekin, gure fundatzailearen, Madre Ráfols-en, karisma eta gure ongile Sotera de la Mier andrearen kezka aurrera eramaten jarrai dezagun, Portugaleteko haurren onerako eta hezkuntzarako.